Η Μάχη του Μαραθώνα

Η Μάχη του Μαραθώνα διεξήχθη το 490 π.Χ, κατά τη διάρκεια της πρώτης περσικής εισβολής στην Ελλάδα. Διεξήχθη μεταξύ των Αθηναίων, μαζί με τους Πλαταιείς, και των Περσών υπό την ηγεσία του Δάτη και του Αρταφέρνη. Αυτή η μάχη ήταν το αποκορύφωμα της πρώτης προσπάθειας των Περσών, υπό την ηγεσία του βασιλιά Δαρείου Α', να καταλάβουν την Ελλάδα. Η πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα ήταν απάντηση στην υποστήριξη της Ιωνικής Επανάστασης από τους Έλληνες, όταν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς έστειλαν δύναμη για να υποστηρίξουν τις πόλεις της Ιωνίας σε προσπάθεια τους να απαλλαγούν από τον περσικό ζυγό. Οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς κατέλαβαν τις Σάρδεις, αλλά τότε υπέστησαν βαριές απώλειες και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Σε απάντηση για αυτή την εκστρατεία, ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος Α' ορκίστηκε να καταστρέψει την Αθήνα και την Ερέτρια.
Όταν η Ιωνική Επανάσταση έληξε μετά τη νίκη των Περσών στη μάχη της Λάδης, ο Δαρείος άρχισε να σχεδιάζει τη κατάληψη της Ελλάδος. Το 490 π.Χ, έστειλε να θαλλάσια δύναμη υπό την ηγεσία του Δάτη και του Αρταφέρνη δια μέσου του Αιγαίου, για να καταλάβουν τις Κυκλάδες, και μετά να επιτεθούν στην Αθήνα και στην Ερέτρια. Διασχίζοντας την Εύβοια στα μέσα του καλοκαιριού, μετά την επιτυχής εκστρατεία στο Αιγαίο, οι Πέρσες πολιόρκησαν και κατέλαβαν την Ερέτρια. Τότε η περσική δύναμη έπλευσε για την Αττική, στρατοπεδεύοντας στα στενά κοντά στην πόλη του Μαραθώνα. Οι Αθηναίοι, με λίγη βοήθεια από τους Πλαταιείς, βάδισαν στον Μαραθώνα, και κατάφεραν να κλείσουν τις δύο εξόδους από τα στενά. Χωρίς κίνηση για 5 μέρες, οι Αθηναίοι (για μη σαφείς λόγους) αποφάσισαν να επιτεθούν τους Πέρσες. Παρά την αριθμητική υπεροχή των Περσών, οι οπλίτες αποδείχθηκαν περισσότερο αποτελεσματικό κατά του ελαφρού περσικού πεζικού, διαλύοντας τις πτέρυγες πριν στραφούν στο κέντρο της περσικής γραμμής.
Η νίκη στον Μαραθώνα σήμαινε το τέλος της πρώτης περσικής εισβολής στην Ελλάδα, και την υποχώρηση των Περσών στην Ασία. Τότε ο Δαρείος άρχισε να ετοιμάζει ένα νέο μεγάλο στρατό για να καταλάβει όλη την Ελλάδα - ωστόσο, το 486 π.Χ, οι Αίγυπτιοι επαναστάτησαν, και αναβλήθηκε επ' αορίστον οποιαδήποτε ελληνική εκστρατεία. Μετά τον θάνατο του Δαρείου, ο γιος του Ξέρξης Α' ξανάρχισε τις προετοιμασίες για τη δεύτερη εκστρατεία στην Ελλάδα, η οποία άρχισε το 480 π.Χ.
Η Μάχη του Μαραθώνα ήταν ορόσημο στους Ελληνο-Περσικούς Πολέμους, με τους Έλληνες να δείχνουν ότι οι Πέρσες μπορούν να ηττηθούν - η νίκη των Ελλήνων σε αυτούς τους πολέμους φαίνεται να άρχισε από τον Μαραθώνα. Δεδομένου τα επόμενα δύο χιλιάδες χρόνια είδαν την άνοδο του κλασικού ελληνικού πολιτισμού, ο οποίος επηρέασε τη δυτική κοινωνία, η Μάχη του Μαραθώνα θεωρείται συχνά ως μια σημαντική στιγμή στην ευρωπαϊκή ιστορία. Για παράδειγμα, ο Τζον Στιούαρτ Μιλ θεωρεί ότι «η Μάχη του Μαραθώνα, ως και γεγονός της ιστορίας της Βρετανίας, είναι πιο σημαντικό από τη μάχη του Χέιστινγκς». Η Μάχη του Μαραθώνα είναι πιθανώς πιο γνωστή ως έμπνευση για τον Μαραθώνιο. Παρά το γεγονός ότι είναι ιστορικά ανακριβές, ο θρύλος του Έλληνα αγγελιαφόρου τρέχωντας ως την Αθήνα με τα νέα της νίκης έγιναν έμπνευση αυτού του αθλητικού γεγονότος, το οποίο εισήχθη στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896, και αρχικά τρέχουν μεταξύ Μαραθώνα και Αθήνας.